Działacze
KNKSP,,Zgoda” obok uporządkowanej mogiły matki księdza Teofili Skalskiej na
cmentarzu Bajkowa w Kijowie. Czerwiec 2012r.
Wiktoria Radik, jak
zawsze z wielkim natchnieniem i mistrzostwem zaśpiewała dla ukochanej
publiczności w towarzystwie Heleny Arendarewskiej (organy).
Tego razu pod sufitem
świątyni rozbrzmiewały sopranow
e dźwięki muzyki S.Moniuszki (Polska) i C.Franka
(Francja)
Zebrani z wielkim
zainteresowaniem wysłuchali ciekawego referatu o Ks. Teofilu Skalskim, który
przygotowali Wiktoria Radik i Stanisław Arsentjew.
Oprawę muzyczną
sprawił chór kameralny ,,Pektoral,, (Kijowskiego Domu nauczyciela), laureata
wielu konkursów międzynarodowych, pod batutą utalentowanego młodego, a już
znanego na Ukrainie, w Polsce i w świecie, dyrygenta Andrija Karpińca.
W Wykonaniu Chóru
słuchacze podziwiali piękno duchownej muzyki kompozytorów: M.Berezowskiego
(Ukraina), A.Lwowa (Rosja), H.Busto (Hiszpania).
Spotkanie przeciągnęło
się gorącą dyskusja tuż przy oglądaniu wystawy Fotograficznej pt.,,Polskie
groby na cmentarzu Bajkowa w Kijowie,,,
którą zorganizowało stowarzyszenie ,,Zgoda,,
w przededniu świąt Wszystkich Świętych i ,,Zaduszki’’. Na 30 elegancko
oprawionych zdjęciach zebrani (ktoś i po raz pierwszy) zobaczyli nagrobki z
inskrypcjami w języku polskim. ,, Nie zapominajmy o przeszłości-powiedziała
organizatorka spotkania W.Radik, pamiętajmy o polakach, którzy tworzyli nasza z
wami historie, a zwłaszcza takich , jak Ksiądz Infułat Teofil Skalski’’.
Przedsięwzięcie swoją obecnością
zaszczycili Radca Ambasady RP Polski Dariusz Gorczyński z rodzina, który w
ciepłych słowach podziękował Stowarzyszeniu ,,Zgoda,, za aktywne działania w
sprawie kultywowania polskiego duchu, ksiądz-proboszcz kościoła Św.Aleksandra Witalij
Bezszkury odznaczył dobry poziom imprezy oraz zaproponował w roku następnym zorganizować
uroczystości do 100-rocznicy rozpoczęcia duszpasterskiej misji na stanowisku
księdza –proboszcza kościoła Św.Aleksandra Księdza Infułata Teofila Skalskiego. Bóg zapłać
organizatorom ciekawej imprezy!
Dla
pełnorozmiarnego przeglądu potrzebno kliknąć 2 razy
po zdjęciu
Для полноразмерного просмотра фотографий кликните два раза по изображению
Eugeniusz Kanaziuk
Ks.
inf. Teofil Aleksander Skalski
urodził się dnia 1 marca 1877 r. we wsi Kiryjówka k.
Berszady na Podolu. Do I Komunii św. przystąpił, jako małe dziecko, nie mając
jeszcze 9 lat. W 1886 r. rozpoczął naukę w niższej, przygotowawczej klasie
gimnazjum w Niemirowie. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1894 roku. Następnie
wstąpił do Seminarium Duchownego w Żytomierzu. W Seminarium był najmłodszym
alumnem i kiedy studia dobiegły końca, nie mógł uzyskać święceń kapłańskich z
uwagi na młody wiek. W 1898 roku, jako wyróżniającego się w nauce, przełożeni
skierowali Teofila Skalskiego na dalsze studia do Akademii Duchownej w
Petersburgu.
Po trzecim roku studiów w Żytomierzu, otrzymał
święcenia diakonatu, a dnia 7 czerwca 1900 r. w katedrze łuckiej otrzymuje
święcenia kapłańskie z rąk ks. bp. Karola Niedziałkowskiego. Po powrocie do
Petersburga kontynuuje naukę, otrzymując tytuł magistra teologii. Jako
wyróżniający się absolwent po powrocie do Żytomierza został od razu mianowany
profesorem Seminarium Duchownego. Od nowego roku akademickiego 1902/03 pełni
obowiązki profesora filozofii, teologii pastoralnej, prawa kanonicznego i
cywilnego oraz prefekta w Seminarium Duchownym w Żytomierzu. W tym samym czasie
został obdarzony godnością kanonika, w 1907 r. zostaje mianowany asesorem i
konsystorzem biskupim w Żytomierzu a w połowie 1909 r. został powołany do
kapituły katedralnej w Żytomierzu. W marcu 1913 r. 37. letni ks. Teofil Skalski
został mianowany proboszczem prestiżowej parafii św. Aleksandra w Kijowie, co
spotyka się ze sprzeciwem władz carskich. Po wielu zabiegach władz kościelnych
probostwo mógł objąć dopiero 15 sierpnia 1913 r. Parafia skupiała wtedy ok.
30.000 katolików a w całym Kijowie było ich ok. 50.000. Pracy było więc dużo
nie tylko duszpasterskiej ale i religijno-społecznej.
Kiedy w 1914 r rozpoczęła się I wojna światowa, ks.
Teofil Skalski zajmuje się opieką polskich uchodźców wywiezionych przez wojska
rosyjskie z Galicji. Założył w Kijowie pierwszą polską szkołę początkową i
Macierz Szkolną działającą przy świątyni św. Aleksandra. W 1917 r. otrzymał
tytuł prałata. Jest to rok rewolucji październikowej, początek tragedii
większości polskich rodzin i Kościoła katolickiego. Ks. Teofil Skalski zostaje
po raz pierwszy został aresztowany w sierpniu 1919 r. skąd za sumę 60 tys.
rubli wykupili go parafianie. Przez pewien czas się ukrywa, wyjeżdża na
prowincję, podtrzymując życie religijne w pozbawionych księży parafiach.
Kiedy w 1920 r., Wojsko Polskie wkroczyło do Kijowa
biskupi próbują uporządkować sprawy Kościoła. Dnia 11 maja 1920 r. bp Ignacy
Dubowski mianował ks. T. Skalskiego wikariuszem generalnym na tereny diecezji
łucko-żytomierskiej. A kiedy z początkiem czerwca wojsko polskie wycofywało się
z Kijowa, ks. Teofil Skalski pomimo nalegań, aby wyjechał do Polski, pozostaje
w Kijowie, dając tym samym przykład wielu innym księżom, którzy też pozostali w
swoich parafiach.
Na początku 1921 r. władze bolszewickie wydają nakaz
konfiskaty w świątyniach wszystkich cennych przedmiotów. Po raz drugi ks.
Teofil Skalski zostaje aresztowany 2 maja 1921 r. między innymi za odmowę
przekazania władzom bolszewickim inwentarza kościelnego, ale i tym razem został
zwolniony dzięki interwencji Polskiej Misji Repatriacyjnej. Został jednak
zmuszony do zapłacenia sumy 300 tys. rubli kary w zamian za wolność.
W listopadzie 1922 r. ks. T. Skalski został
mianowany protonotariuszem apostolskim i administratorem diecezji
żytomierskiej. W 1925 roku otrzymał uprawnienia administratora apostolskiego na
terenie diecezji żytomierskiej i części diecezji łuckiej w granicach ZSRR z
władzą ordynariusza. W tym czasie ks. T. Skalski obchodzi jubileusz 25-lecia
kapłaństwa, podczas Mszy św. uroczyście koncelebrowanej dnia 19 czerwca 1925
roku. Oficjalnie nominację na stanowisko administratora apostolskiego otrzymał
dopiero rok później, a wręczył mu 31 marca 1926 r. przybyły do Kijowa, tajny
wysłannik papieża, bp Michel d`Herbingy.
Od początku maja do 9 czerwca tego roku, aż 19 razy
był wzywany do GPU i poddawany przesłuchaniom. Namawiano go do opublikowania w
prasie sowieckiej deklaracji lojalności wobec nowej władzy, a także ogłoszenia
listu pasterskiego aprobującego nowy ustrój, czemu zdecydowanie się sprzeciwił.
Przeczuwając grożące mu aresztowanie, wiosną 1926 r. ks. T. Skalski mianował
dwóch wikariuszy generalnych diecezji żytomierskiej: ks. Kazimierza
Naskręckiego, a na wypadek jego uwięzienia ks. Stanisława Jachniewicza.
Dnia 9 czerwca 1926 r. ks. inf. Teofil Skalski
został aresztowany i osadzony w kijowskim więzieniu. Potem został przewieziony
do Moskwy i osadzony w znanym już więzieniu GPU na Łubiance, a następnie
przewieziono go na oddział pełnej izolacji w moskiewskim więzieniu na
Butyrkach. Parafianie nie zapomnieli o swoim duszpasterzu i na tyle, ile im się
udawało, przysyłali najniezbędniejsze rzeczy osobiste i żywność.
W grudniu 1927 r. rozpoczął się proces sądowy ks. T.
Skalskiego w Najwyższym Sądzie Wojskowym ZSRR w Moskwie. Akt oskarżenia
zarzucał działalność kontrrewolucyjną, próby przyłączenia prawobrzeżnej Ukrainy
do Polski, ułatwianie osobom polskiego pochodzenia nielegalnego przekraczania
granicy polsko-sowieckiej, przyjmowanie księży przybyłych z Polski do pracy
duszpasterskiej na terenie Ukrainy Sowieckiej oraz udział w tajnej organizacji
"Orzeł Biały” (jej istnienie było fikcją stworzoną przez GPU w celu walki z
Kościołem). Dnia 28 stycznia 1928 r. Wydział Wojskowy Najwyższego Trybunału
ZSRR skazał ks. T. Skalskiego na 10 lat ciężkiego więzienia, (prokurator żądał
kary śmierci), konfiskatę mienia, utratę praw obywatelskich i publicznych na 5
lat. Więziono go na przemian w Jarosławiu, w Moskwie a nawet w Korownikach,
więzieniu dla kryminalistów.
Dnia 15 sierpnia 1932 r. ks. T. Skalski dowiaduje
się, że z innymi więźniami ma być wymieniony za więzionych w Polsce komunistów.
W grupie tej było 41 osób, w tym 16 księży. Spotyka wtedy swego stryjecznego
brata, ks. Antoniego Skalskiego również wcześniej skazanego na 10 lat
więzienia. Dnia 15 września przekroczyli polską granicę witani przez
przedstawicieli rządu, nuncjatury apostolskiej i najbliższą rodzinę. W sumie
ks. Teofil Skalski spędził w więzieniach 6 lat i 3 miesiące.
Po krótkim wypoczynku i nabraniu sił udał się na
Jasną Górę w Częstochowie, aby podziękować Matce Bożej za uratowanie z
sowieckiej niewoli. Na prośbę ks. bp A. Szelążka powrócił do diecezji łuckiej,
gdzie w latach 1932-1938 pełnił obowiązki proboszcza katedry św. Piotra i Pawła
w Łucku oraz został mianowany kustoszem kapituły katedralnej. Zaraz po powrocie
do Polski rozpoczął starania o nawiązanie kontaktów z pozostałymi, uwięzionymi
w ZSRR kapłanami. Starania ks. T. Skalskiego, zwłaszcza o powrót księży do
Polski drogą wymiany, nie przyniosły efektu. Na przeszkodzie stanęło
pogorszenie się polsko-radzieckich stosunków politycznych i zmiana nastawienia
do polskich komunistów w stalinowskim kierownictwie. Na początku 1938 roku z
powodu nie najlepszego stanu zdrowia zrezygnował z funkcji proboszcza w
katedrze łuckiej.
Kiedy wybuchła II wojna światowa, po wkroczeniu
wojsk sowieckich na Wołyń, ks. inf. T. Skalski zagrożony ponownym
aresztowaniem, ponaglany przez ks. bp. A. Szelążka 14 września 1939 r.
potajemnie opuszcza Łuck udając się do Lwowa skąd pod koniec roku przedostał
się do niemieckiej strefy okupacyjnej i przez pewien czas przebywał w obozie
dla ludności cywilnej. Dzięki staraniom abpa Adama Sapiehy, został zwolniony i
przyjechał do Krakowa. Krótko tu mieszkał i zaraz potem wyjechał do Nowego
Targu na zaproszenie ks. Leona Krejczy, który ukończył seminarium duchowne w
Łucku i kilka lat tam pracował. Mieszkał tam prawie dwa i pół roku, pełniąc
obowiązki misjonarza przy kościele parafialnym. Z inicjatywy Metropolity
Krakowskiego ks. abpa Adama Stefana Sapiehy został proboszczem parafii św.
Michała Archanioła w Mszanie Dolnej, a nowe obowiązki objął 24 września 1942 roku.
Dnia 11 maja 1944 r. ks. inf. T. Skalski zakończył
pisanie swoich wspomnień. Pozostawił obszerne i wyjątkowo cenne dla historii i
martyrologii Kościoła na Ukrainie opracowanie pt. "Terror i cierpienie”. W
nowym miejscu pracy z właściwą sobie energią zabrał się do nowych, niełatwych
obowiązków. Nadal jednak pozostał inkardynowany do diecezji łuckiej.
Podczas wycofywania się Niemców kościół św. Michała
Archanioła w Mszanie Dolnej uległ poważnym uszkodzeniom. Dzięki staraniom
księdza Skalskiego usunięto zniszczenia, naprawiono dach, odbudowano murowane
ogrodzenie otaczające cmentarz. W 1950 r. odbyła się uroczystość 50. lecia
kapłaństwa księdza infułata T. Skalskiego z udziałem Metropolity Krakowskiego
Księdza Adama Sapiehy. Ksiądz inf. T. Skalski prowadził szeroką działalność
charytatywną, która wspierała ubogich. Znany as lotnictwa II wojny światowej,
gen. pilot Stanisław Skalski, stryjeczny brat ks. Teofila Skalskiego był zawsze
dumny ze swego krewnego, uważał go wręcz za świętego i pamięć o nim dodawała mu
sił, gdy był więziony w PRL.
Ksiądz infułat Teofil Skalski zmarł nagle 12
kwietnia 1958 roku. Ks. arcybiskup lwowski, potem krakowski – Eugeniusz Baziak
odprawił żałobną Mszę św. oraz poprowadził kondukt pogrzebowy przy obecności
110 księży i tłumu wiernych. W mowie pogrzebowej powiedział: "Był to ptak
wielkiego lotu, który pogodnie i gorliwie pracował i trwał na skromnym
stanowisku, na które go czasy wojny rzuciły”.
Mieczysław Malinowski
"Wołanie z Wołynia” nr 2
(81) z marca-kwietnia 2008 r., s. 31-36.
http://www.wolaniecom.parafia.info.pl/?p=main&what=141